(2011) הערת שוליים

"Twierdza Beaufort" nie zrobiła na mnie zbyt dużego wrażenia. Ale nowy film Cedara, to zupełnie inna para kaloszy. Ileż w nim treści, jak świetnie został zagrany, a przede wszystkim po mistrzowsku opowiedziany.

"Przypis" to opowieść o tym, że kobiety mają lepiej. Wystarczy wziąć przykład piękności, której jednak nie udało się wygrać upragnionego konkursu na Miss. Po pewnym czasie wiek robi swoje i nie ma zmiłuj się, musi przyjąć do wiadomości, że już nigdy nie wygra. Może więc spokojnie przelać swoje ambicje na córkę i wypchnąć ją w świat rywalizacji, by wygrała tytuł dla matki. Z facetami jest inaczej. A już w szczególności z facetami żyjącymi w świecie nauki. Tu nie ma daty przydatności, więc nigdy nie można pozbyć się złudzenia, że należne zaszczyty kiedyś w końcu spadną. A skoro tak, to trudno wspierać syna, który tytuły i nagrody otrzymuje ot tak, zupełnie od niechcenia. Syn staje się rywalem, który zamiast dumy budzi zazdrość, którego sukcesy są tylko przypomnieniem własnych porażek.

"Przypis" to także opowieść o świecie nauki i naukowców w ogóle. Cedar demaskuje mit "prawdziwego uczonego". Pokazuje to środowisko jako hermetyczną grupę, która wcale nie jest oświecona, która jest równie małostkowa, nagradzająca nie oryginalność, ale podążanie wyznaczonymi torami. Jednak Cedar nie opowiada się po żadnej ze stron konfliktu. Owszem syn może jest tchórzem i konformistą, ale z drugiej strony jego ojciec uprawia nic więcej jak naukową masturbację, ma gigantyczny zasób wiedzy i jeszcze większe umiejętności analitycznego, drobiazgowego myślenia, a jednak nie wykorzystuje tego, zatrzymany w pół drogi, nie potrafi się wziąć w garść.

Jest to również historia o ludzkiej szlachetności i podłości. Choć określenia te zazwyczaj używane są w taki sposób, jakby były to cechy absolutne i człowiek szlachetny nie mógłby być zarazem podły, Cedar pokazuje jak błędne jest to myślenie. Że zachowanie pozornie szlachetne wynika czasem z wyrachowania, a podłość może być reakcją emocjonalną na wyjątkowo nieprzyjemny splot okoliczności. I dlatego najbardziej podoba mi się intryga Grossmana, który stawia syna głównego bohatera w tragicznym położeniu. Grossman może nienawidzić bohatera, ale zna jego umiejętności aż za dobrze. Dlatego, kiedy proponuje synowi deal, zastawia na niego pułapkę, z której nie ma wyjścia. Cokolwiek ten zrobi, Grossman i tak wygra. Uwielbiam ten drobny wątek.

Jednak film zapewne nie zrobiłby na mnie aż takiego wrażenia, gdyby nie sposób narracji. Cedar w fantastyczny sposób operuje obrazem. Kilka statycznych ujęć odpowiednio ze sobą zmontowanych mówi tu więcej niż mogłoby to wyrazić kilkadziesiąt zdań. Mistrzostwo! I tylko żałuję, że reżyser zdecydował się na otwarte zakończenie. Zazwyczaj jestem ich zwolennikiem, ale w tym przypadku, kiedy tak bardzo koncentrujemy się na psychice bohaterów, ta ostateczna decyzja powinna zostać pokazana.

Ocena: 8